ETF is een echt familiebedrijf. Ruud Koppens werkt inmiddels al 43 jaar in het bedrijf dat 66 jaar geleden door zijn vader werd opgericht. “Wij waren 66 jaar geleden nog niet in de amusementssector actief,” vertelt hij. “We zijn van origine een machinefabriek die zich voornamelijk bezig hield met textiel en vanaf de jaren zestig met vloerbedekking.” ETF heeft een lange, complexe geschiedenis doorgemaakt. Toen twintig jaar geleden een joint venture waarvan ze deel uitmaakten stuk liep, heeft ETF de zaken volledig overgenomen en is het bedrijf zo een zelfstandige producent van attracties geworden.
Misverstand
Soms wordt gedacht dat ETF de fabrikant van volledige darkrides is. Dat is echter een misverstand. ETF produceert het transportsysteem van de attracties. “Decors laten we liever aan iemand anders over, dat is toch andere business.” Wel heeft ETF een nauwe band met Alterface voor het leveren van interactieve elementen in attracties. ETF Group, de overkoepelende organisatie, heeft zelfs aandelen in dat bedrijf. Dit betekent natuurlijk niet dat het interactieve element uitsluitend door Alterface wordt geleverd. “Als een pretpark dat liever door een ander bedrijf laat doen, dan kan dat uiteraard ook. We werken daarvoor geregeld samen met andere fabrikanten,” aldus Ruud Koppens. Wel wordt de Alterface-techniek vaak samen met ETF-projecten verkocht, zoals ook bij Motiongate in Dubai gebeurd is. Over de technische implementatie praten we later in dit artikel verder.
Hoe een samenwerking tussen een pretpark en ETF ontstaat, verschilt per pretpark. “Een park in Europa zal waarschijnlijk rechtstreeks met ons praten, maar we praten zelf ook heel veel met ontwerpbureaus. We laten hen weten wat we kunnen met onze techniek voor darkrides en wat onze trackless voertuigen kunnen. Meestal vinden designers dat wel leuk omdat ze dan buiten de bekende wegen kunnen gaan nadenken. Met het trackless systeem hoeven ze geen ‘rondje rond de kerk’ meer te maken, maar kunnen ze alle kanten op.” Challenge of Tutankhamon in Walibi Belgium is daar voor fans een goed voorbeeld van. Daarbij zijn er meerdere routes die gekozen worden op basis van de behaalde score.
Voor de parken in Dubai zie je dat een groot Amerikaans ontwerpbureau de attracties heeft bedacht en dat ETF door dat bureau is benaderd om een bod uit te brengen. Op het moment dat een pretpark rechtstreeks bij ETF aanklopt, heeft ETF uiteraard de nodige contacten binnen de wereld voor het maken van het hele verhaal rondom de attractie, waaronder de decors, showelementen en belichting. Denk daarbij bijvoorbeeld aan P&P Projects of Jora Vision. “Op dit moment hebben we een project lopen waarbij we heel nauw samenwerken met P&P Projects, maar tegelijk ook een ander project waarbij we heel nauw samenwerken met Jora Vision.”
Ook de lay-out van een attractie wordt doorgaans niet door ETF zelf ontworpen. “Er zijn wel eens klanten die ons benaderen met de vraag: we hebben hier een gebouw, kunnen jullie daar een lay-out voor verzinnen? Dat is een lastige vraag omdat we de uiteindelijke show nog niet kennen. De bedenker van de show weet vaak welke lay-out hij wil en is dus de geknipte persoon om die te bedenken. We kunnen dan bijvoorbeeld suggesties geven om eventueel bepaalde elementen toe te voegen die de attractie aantrekkelijker kunnen maken. In andere gevallen werken we voor het bedenken van een lay-out heel intensief samen met klanten. Zo werken we aan de nieuwe attractie in de Efteling waarvoor zeker twintig lay-outs gemaakt zijn. Dan ga je elke keer kijken hoe die bevalt en wat er nog aan verbeterd kan worden. Wat zijn de voor- en nadelen? Wat is leuker? Zo hebben we vaak lange discussies met een klant over wat de mogelijkheden zijn en wat de klant het belangrijkst vindt. Bij de ene is dat de inhoud, bij de andere de verrassing. Dat is vaak heel verschillend.” Er is inderdaad een groot verschil tussen een interactieve shooter en een klassieke darkride, twee types die ETF bouwt. Bij een attractie als Droomvlucht is vooral het uitgebreide decor belangrijk, terwijl dat bij een shooter minder nodig is omdat de focus daar op de interactieve elementen komt te liggen.
Ingenieurs
ETF is vooral een ingenieursbedrijf dat zich bezighoudt met mechaniek, elektronica en software. Hoewel de officiële naam van het bedrijf nog steeds ‘machinefabriek’ bevat, wordt de productie zelf tegenwoordig uitbesteed. “Er zijn zo veel bedrijven om ons heen die zó goed zijn in wat ze doen, dat het voor ons geen zin had om daar nog in te investeren.” De ingenieurs bij ETF zetten de droom van een pretpark om in realiteit volgens de normen en mogelijkheden die de voertuigen aankunnen. Daarna bouwen andere bedrijven de onderdelen die in de fabriek van ETF in Nederweert geassembleerd worden. Ook de tests van de ritsystemen vinden plaats in Nederweert in een hal die daar speciaal voor ontworpen werd. “We hebben hier vorig jaar een hal gebouwd waar in de vloer alle combinaties zitten die we konden bedenken. Zo worden alle trackless voertuigen hier getest voordat ze naar de klant gaan en hebben ze al veel test-uurtjes gehad zodat we kunnen garanderen dat ze goed functioneren.” Voor de klant heeft dat het voordeel dat er ter plekke minder tests gedaan moeten worden en vooral gefocust kan worden op het instellen en het testen van de specifieke afstellingen.
Bij darkrides valt tegenwoordig de trend op om media te integreren, al dan niet interactief. “Attracties zoals ‘Spiderman’ of ‘The Curse of DarKastle’ werken vrijwel uitsluitend nog met schermen, maar die schermen zijn dan wel zo groot dat je het gevoel hebt volledig in het verhaal te zitten. Ga maar eens voor een scherm zitten van het formaat van een schilderij. Hoe goed de 3D-techniek ook is, de omgeving staat stil en dat heeft alleen effect als het scherm groot genoeg is. Als je zelfs in je ooghoeken nog steeds dat scherm ziet, reageer je daar als mens volledig anders op. Dat weten de attractieontwerpers perfect aan te pakken. Ze kunnen bijvoorbeeld het gevoel creëren dat iets gebeurt wat in werkelijkheid totaal niet gebeurt. In Amerika heb ik zo eens mijn bril afgedaan om dat te bestuderen. Met de bril had ik het gevoel dat ik wel veertig meter ver reed, terwijl dat zonder slechts een drietal meter was.” Door de realiteit zo weinig mogelijk te laten zien, worden onze zintuigen in veel attracties voor de gek gehouden. Daarnaast hebben schermen enkele bijzondere voordelen die vaste decors niet hebben. Een park kan er gemakkelijk voor kiezen om een scène te vervangen, maar ook om ze aan te passen naargelang het seizoen. “Als je zorgt dat de rest van het decor een beetje neutraal is, kan je de film heel gemakkelijk vervangen om er een Halloween- of winterattractie te maken.”
Complexe systemen
Maar ook de ritsystemen van ETF worden steeds complexer. Zo wordt de ‘Xperience Mover’ steeds vaker verkocht omwille van het platform dat als een kleine simulator kan functioneren. Zo kan in een darkride ook wat meer thrill verwerkt worden. Op dat vlak kan ETF systemen leveren waar andere bedrijven het moeilijk mee zouden hebben. Toch moeten parken daarmee opletten, vindt Ruud Koppens. “Je ziet ook darkrides die eigenlijk een achtbaan zijn. Daar moeten parken wat voorzichtig mee zijn, want een echte darkride is er voor bezoekers van 1 tot 99 jaar. Een achtbaan is toch niet echt geschikt voor de allerkleinsten of de grootouders.”
Een bedrijf met twintig jaar ervaring moet uiteraard ook blijven innoveren, wat ook steeds weer leidt tot meer complexe systemen. Zo wordt er nu al aan nieuwe technieken gewerkt die pas binnen een drie- á viertal jaar op de markt zullen komen, in het grootste geheim uiteraard.
Daarnaast blijft het belangrijk om de concurrentie goed in de gaten te houden. Zo reist Ruud elk jaar naar Amerika voor de IAAPA-beurs en neemt daar een dag de tijd om eens bij de collega’s te gaan kijken wat er nieuw is. “Ik ben een paar maanden geleden ook naar Denemarken geweest om daar de nieuwe attractie van Triotech te gaan bekijken. Je wil op de hoogte blijven van wat de anderen doen uiteraard. Voor wat de ‘Xperience Mover’ betreft, is Ocean Engineering in Amerika onze grootste concurrent. Zij bouwen een voertuig voor acht personen dat sterkere bewegingen maakt dan de onze, maar dat wil niet zeggen dat wij dat ook moeten gaan doen.” De redenen daarvoor zijn divers, maar hangen voornamelijk samen met een kostenplaatje.
Geheimhouding
“De meest complexe trackless attracties van ETF tot dusver komen in de Efteling en in Abu Dhabi te staan,” vertelt Ruud Koppens. Daarmee doelt hij op Symbolica en een nog geheime attractie in het Warner Bros World Abu Dhabi dat nu gebouwd wordt, twee attracties waarover hij verder niets mag vertellen. “Die geheimhouding is eigenlijk niet zo moeilijk. Het moeilijkste in het geval van de Efteling was voor mij dat we zelfs niet mochten vertellen dat we bij het project betrokken waren, terwijl heel wat mensen wel al leken te weten dat we er aan meewerkten. Het is dan moeilijk om tegen iemand te moeten zeggen dat we niet meebouwen, terwijl beide partijen eigenlijk weten dat het wel zo is. Nu heeft de Efteling uiteindelijk zelf te kennen gegeven dat ons bedrijf betrokken was, dus mochten we dat ook doen. Inhoudelijk mogen we echter nog steeds niets zeggen, wat iedereen wel snapt en dan ook niet zo moeilijk is.”
Middenmarkt
ETF richt zich wat meer op een ‘middenmarkt’. Disney of Universal hoeft niet per se op de referentielijst van ETF te staan. “We hebben genoeg gezien dat door zaken te doen met parken als Phantasialand, Europa-Park of Lotte World, je een hele goede reputatie kunt opbouwen, omdat ook die parken heel gerenommeerd zijn.” In tegenstelling tot wat er vaak gedacht wordt, heeft ETF nog nooit aan Disney geleverd. Het systeem van ‘Maus au Chocolat’ in Phantasialand is een eigen ontwerp, met de nodige aanpassingen en verbeteringen, geïnspireerd op het systeem dat Disney gebruikt bij de ‘Toy Story Midway Mania’-attracties.
Naarmate een ritsysteem vaker wordt verkocht, dalen ook de kosten omdat het ontwikkelen ervan langzaam terugbetaald wordt. Waar een systeem zoals dat van ‘The Amazing Adventures of Spiderman’ eerst nog onbetaalbaar leek voor andere parken, wordt dat steeds toegankelijker. Ruud Koppens bevestigt dat er in de Emiraten enorm veel geld wordt gestoken in de parken en attracties waardoor ze duurdere systemen kunnen aanschaffen en vaak een hogere kwaliteit kunnen leveren.
Virtual Reality
De mening van fans over virtual reality blijft sterk verdeeld en ook van Ruud Koppens horen we dezelfde geluiden als wat op veel fanfora te lezen zijn. Na enkele tests concludeert de directeur dat je “net zo goed in een simulator kan gaan zitten.” Een VR-systeem heeft zeer zeker zijn voordelen, maar tussen de oren zal je altijd weten dat je naar een schermpje kijkt en dat het niet echt is. Dat effect valt niet weg te halen. Een mooi decor zal ten alle tijden meer respect en verbazing scheppen dan een 3D-rendering. Een nadeel dat misschien nog belangrijker is, is dat alle contact met elkaar wegvalt bij virtual reality.
Een ander nadeel blijven de brillen zelf, al ziet Ruud Koppens datzelfde nadeel ook terugkomen bij andere 3D-attracties met een bril. Ook een 3D-bril moet immers schoongemaakt worden. In Turkije werd onlangs een 3D-attractie teruggezet naar 2D omdat het 3D-aspect een te grote rompslomp was. De attractie was vooral op kinderen gericht, waarvoor de brillen vaak te groot waren en het netjes inleveren ook niet altijd verliep zoals het moest.
ETF heeft uiteraard ook al naar 3D-schermen gekeken die werken zonder bril. “Het is behoorlijk in de goede richting aan het gaan, maar de afmetingen zijn volgens mij nog te klein”. Of de techniek gebruikt zal worden, zal afhangen van hoe de bedenkers van een darkride daar mee omgaan, maar vooralsnog lijkt deze techniek niet klaar te zijn voor pretparken.
Nieuwe attracties
Als leidinggevende kent Ruud Koppens de realisaties van het bedrijf door en door. Een favoriete attractie heeft hij echter niet. “Ik ben op meerdere attracties trots,” zegt hij. Nieuw geopende attracties testen zit er voor hem ook helaas niet in, omdat ETF over de hele wereld levert. “Ik probeer wel zoveel mogelijk betrokken te zijn bij de attracties die ik zelf heb verkocht, maar in sommige markten kom ik amper en het is gewoon ondoenbaar om speciaal naar China te reizen om één attractie te gaan testen.”
Pretparken met attracties van ETF Ride Systems die je in de buurt kan vinden zijn Walibi Belgium (Challenge of Tutankhamon), Phantasialand (Maus au Chocolat), Parc Astérix (Les Espions de César), Europa-Park (Volo Da Vinci) en heel binnenkort in de Efteling (Symbolica).
De werking van een trackless darkride
Een trackless darkride werkt met een koperen draad die in de grond zit en waar spanning wordt op gezet. In een trackless systeem zitten twee spoelen die de spanning op de kabel via elektromagnetische golven kunnen oppikken. Het bakje hoeft eigenlijk enkel maar de draad te volgen. Bij een splitsing, zoals in Challenge of Tutachamon, of om een karretje naar de remise te brengen kan ETF het bakje programmeren om vanaf een bepaald punt bijvoorbeeld drie seconden naar rechts te sturen en vanaf daar een andere draad weer op te pikken.
Onder de ‘motorkap’ van een people mover bevindt zich bijzonder veel techniek. Het grootste deel van de ruimte wordt gebruikt voor batterijen, maar er zitten ook sensoren, geluidssystemen, techniek voor interactie en natuurlijk een draadloze netwerkkaart in. Iedere scene in een attractie krijgt een soort “streepjescode” op de grond. Op het moment dat het karretje met een sensor hier overheen rijdt weet het systeem exact de positie. Daarnaast wordt elke meter de positie doorgeseind aan de hand van een berekening van tijd en snelheid. Vanuit het systeem wordt doorgegeven waar het voertuig is en kunnen showelementen gestart of gestopt worden, zonder dat de attractie vol moet staan met sensoren. Andersom kan er vanuit de darkride ook een signaal terug naar het karretje worden gestuurd om bijvoorbeeld een geluidseffect af te spelen, maar ook om eventueel een andere route te kiezen.