In het archief – De pretparkhalloweengekte

Oktober staat in pretparkland gelijk aan Halloween. Elk pretpark dat wil meesurfen op de gigantische hype verspreidt duizenden pompoenen, huurt tientallen acteurs in en zorgt voor een reeks huiveringwekkende spookhuizen. Het griezelfeest van het jaar is eenvoudigweg niet meer weg te denken uit parken over de hele wereld. Maar hoe is die halloweengekte in de eerste plaats ontstaan, en vooral: hoe heeft die fascinatie voor angst zich verspreid langs pretparken in zowat alle werelddelen?  

Voor vele parken is de maand oktober de laatste kans om nog even een groot aantal bezoekers te lokken, voor de wintermaanden eraan komen en de deuren sluiten. Halloween vormt een dankbare aanleiding tot grootschalige evenementen en nocturnes die mensen uitnodigen om hun favoriete park op een andere manier te ontdekken. Nog steeds is Halloween aan een opmars bezig in Europa. Parken als Walibi, Europa-Park en Disneyland doen al langer mee, maar ook kleinere en meer familiaal gerichte parken zoals Toverland en Plopsaland zorgen voor steeds extremere belevenissen. Parken die niet meedoen aan het feest van de angst, zoals Phantasialand en Efteling, worden steeds schaarser.  

Hoewel Halloween het grootste deel van de parken in Europa en andere delen van de wereld veroverd heeft, is de hype toch echt pas in dit decennium ontstaan. Waar nepbloed, plastic lijken en kettingzagen de plak slaan in de pretparken op dit moment, was dat nog geen vijftig jaar geleden helemaal anders. Toch gaat de traditie van Halloween in de cultuur al enkele eeuwen terug. En al moeten we voor de popularisatie ervan in de entertainmentsector – zoals vaak – kijken naar Noord-Amerika, toch kent het feest zijn oorsprong in Europa.  

De grondslag 

Geen mens die niet weet wat Halloween is, maar om de oorsprong van die wereldwijde Halloween craze te kaderen, moeten we toch enkele lijnen uittekenen. Want zelfs al lijkt 31 oktober vooral een dag waar Noord-Amerika aan vasthoudt, toch zit de periode steviger verankerd in andere delen van de wereld dan je zou denken.  

Voor de vroegste wortels van Halloween moeten we richting achttiende-eeuws Schotland. Daar zou immers de naam ‘Halloween’, of in de originele schrijfwijze ‘Hallowe’en’, ontstaan zijn. Een kort stukje etymologie! ‘All Hallows’ Eve’ is de Engelse term voor de avond voor Allerheiligen – 31 oktober dus. In het Schots wordt die ‘eve’ (vooravond) ‘even’, wat dan weer samengetrokken wordt tot ‘e’en’ of ‘een’. Wil je ‘All Hallows Een’ wat korter zeggen, dan kom je dus uit bij ‘Halloween’. 

Hoewel de naam van deze dag dus eigenlijk uit de Christelijke cultuur komt, zijn de gebruiken afkomstig uit een samenraapsel van verschillende godsdiensten uit de Keltische periode – zelfs nog verder terug in de geschiedenis dan wanneer we de naam voor het eerst zien opduiken. Men geloofde dat rond de tijd van het korten van de dagen de grens tussen het rijk van de levenden en het rijk van de doden dunner werd. Er werden heuse feestelijkheden georganiseerd om de geesten te verwelkomen en bij sommige festivals was het ook gebruikelijk om zich te verkleden, als bescherming tegen de geesten. Later kwamen daar ook nog de welbekende pranks bij: groepjes jongeren verkleedden en gedroegen zich als ondeugende geesten en haalden van deur tot deur kattenkwaad uit.  

  

Het epicentrum van Halloween lag in de achttiende eeuw dus nog in Groot-Brittannië, maar ook in andere Europese landen waren al gelijkaardige gebruiken te vinden. Ook in gebieden in Azië ontstonden dagen waarop de doden gevierd werden. Zuid-Amerika kent dan weer de ‘Dia de los Muertos’ of de ‘Dag van de doden’. In de negentiende eeuw zorgden Schotse en Ierse immigranten ervoor dat Halloween ook in Noord-Amerika gevierd werd. Doorheen die eeuw raakte het fenomeen verspreid doorheen het werelddeel verspreid, samen met de pioniers die steeds verder trokken van oost naar west. Tegen het begin van de twintigste eeuw werd Halloween gevierd in de volledige Verenigde Staten. Ook zich verkleden kende een steeds sterkere kracht in Noord-Amerika, maar net als de andere typische halloweengebruiken, vinden ze allemaal hun oorsprong in Europese landen. De gebruiken van Halloween zoals we ze vandaag kennen, zijn dan opnieuw een weerspiegeling van wat ze in Noord-Amerika geworden zijn. 

Voor het allereerste spookhuis moeten we nog heel even kijken naar Engeland. Algemeen wordt erkend dat het Orton and Spooner Ghost House uit 1915 het eerste spookhuis was. Eigenlijk was dit meer een funhouse, aangedreven door stoom. Je kan dit huis overigens nog steeds bezoeken als onderdeel van de Hollywcombe Steam Collection in het Engelse Liphook.